سواد در سطح جهان به قدری دارای ارزش است که روز جهانی سواد تشکیل شده که به تاریخ شمسی ما همان ۱۷ آذر می باشد و آن مهم را گرامی نگه می دارند.

قال رسول الله صلی الله علیه و آله : ما العِلْمُ اِلّا مَا حَوَاهُ الصَّدْرُ
علمی واقعی و مفید است که در درون انسان لمس شود و فقط ذهنی نباشد. (بحارالانوارج ۷۴ص ۱۶۸)

در فرهنگ معین سواد به معنای خواندن و نوشتن می باشد. اما مصدر آن عربی و به معنای سیاهی است. در قدیم کسانی که توانایی خواندن و نوشتن داشتند یا می توانستند صفحات را سیاه و پر کنند با سواد خوانده می شدند. پس با ذکر مطالب فوق تعریف کلاسیک سواد، توانایی در خواندن و نوشتن است، اما بر اساس تعریف یونسکو، که ۱۹۵ کشور عضو آن بوده و مقرش در پاریس پایتخت فرانسه است با سواد را فردی می داند که تمام شرایط زیر را در خود دارا باشد:

۱-سواد عاطفی: توانایی برقراری روابط عاطفی با خانواده، همسر و دوستان
۲-سواد ارتباطی: توانایی برقراری ارتباط و تعامل با تمامی اعضای جامعه
۳-سواد مالی: توانایی مدیریت اقتصادی درآمد

۴-سواد رسانه: اینکه توانایی تشخیص وثوق اخبار و دیگر پیام های رسانه ای را داشته باشیم
۵-سواد آموزش و پرورش: توانایی تربیت فرزندان به نحو مطلوب

۶-سواد رایانه: داشتن مهارت های هفت گانه رایانه (ICDL)

پس با این تعاریف و آگاه شدن از تفاوت سواد کلاسیک و سواد در هزاره سوم در می یابیم، هنگامی که سواد علمی جامعه در سطحی بالا باشد، رابطه هم​افزا بین علم و جامعه اتفاق میافتد. یعنی هر یک به رشد و ارتقای دیگری کمک می کند. وقتی اهمیت سواد علمی در فرهنگ عمومی، برجسته باشد، علم فی نفسه ارزش می یابد و محترم شمرده می شود، در چنین جامعه ای است که سوال: علم بهتر است یا ثروت؟ اساسا موضوعیت ندارد و اگر طرح شود، ذهن نوآموز را نمی خراشد. زیرا حل این نوع معادله به سهولت امکان پذیر است.

سواد در سطح جهان به قدری دارای ارزش است که روز جهانی سواد تشکیل شده که به تاریخ شمسی ما همان ۱۷ آذر می باشد و آن مهم را گرامی نگه می دارند.

اما باز با این همه تفاسیر به نظر می‌رسد، امروز، نیاز ما، الگوی ساده سواد یعنی: «سواد خواندن و نوشتن» نیست همه فهمیده‌ایم که سواد، معنای سابق خود را از دست داده است. اما هر یک به نوعی، چنان در دام بیسوادی‌های سفید گرفتار شده‌ایم. به معنای عمیق تر، کسانی که در ظاهر توانایی خواندن و نوشتن دارند، انبوهی از مدارک آموزشی، دانشگاهی و گواهینامه‌های حضور در انواع دوره‌ها و همایش‌ها را در کیف خود جابجا می کنند. اما، هنوز در ساده‌ترین تعامل ها و ارتباط‌ ها با دوستان و همکاران و اعضای خانواده‌ی خویش، دچار چالش‌های جدی هستند. یا حتی با نحوه‌ی تنظیم فونت و رسم‌الخط در یک فایل متنی هم آشنایی ندارند و نمی‌توانند جدولی ترسیم کنند که بتواند چشم اندازی زیبا از استخدام آنها را برای کارفرمای احتمالی، ترسیم کند. روزها و شبها، وقت خود را در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانند. اما شبکه‌های اجتماعی هم برایشان شکل مدرن همان ایستادن‌های سر کوچه می‌شود تا از اخبار در و همسایه آگاه شود. قبلاً در خانه به همسایه‌ی خود ناسزا می‌گفت و امروز به همراه صدها هزار نفر دیگر، به خانه‌ی مجازی فرد دیگری حمله می‌کند و ناسزا می‌گوید. در بعدی دیگر فرزنددار می‌شوند؛ زندگی و سرمایه و وقت و انرژی خود را صرف رشد و تربیت آنها می‌کنند. اما،کودکان و نوجوانانی رشد می‌کنند که روحیه‌ی جنگجویی و رقابتی دارند تفاوت شادی و موفقیت و رضایت را درک نمی‌کنند. در نوع رسانه هم، انواع اخبار هیجان انگیز اما دروغ و غیر موثق‌ را، در قالب ایمیل و پیام و پیامک، به دوست و آشنا منتقل می‌کنند و اما با ساده‌ترین معیارهای ارزیابی صحت و سقم یک خبر آشنایی ندارند.

این نوع بی سوادی یک بی سوادی سفید، و درد امروز جامعه‌ی ما و بسیاری از جوامع دیگر استبا بهره گیری از سواد سفید و آشنایی و بهره برداری از ابزارهای مورد نیازی که مهارتهای زندگی نامیده میشود، باید توانایی انجام رفتار مثبت و سازگارانه را ایجاد کرد تا افراد، امکان کنار آمدن با ضروریات و چالشهای زندگی و بهبود کیفیت آن و در نهایت دسترسی به آسایش و آرامش را در زندگی داشته باشند.

در نهایت، با توجه به اینکه تبعات ناشی از بیسوادی سفید بر اجتماع تاثیر گذار بوده، لازم است دولت، دانشگاهیان، دانشمندان و مسئولین بنابر توصیه حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی) که فرمودند براى گسترش سواد و زدودن بى‏سوادى، همه‏ ى دستگاهها و کل نظام باید حرکت و احساس مسئولیت کنند. با برنامه ریزی هوشمندانه و منسجم، اقدام های مستمری را به اجرا درآورند.

منابع:

• فرهنگ معین، واژه سواد
• در بخشی از مقاله «سواد علمی»، ما و ژئوپلیتیک علم، نویسنده: حسین انتظامی
• ریشه دو واژه سواد و املا، وبلاگ عادل اشکبوس (پژوهشگر واژه)
• خبرگزاری عصر ایران، محمدرضا شعبانعلی،کد خبر: ۳۵۴۷۶۰
• جامعه امروز و بی سوادی سفید، مهندس محمود اقبالی، سلامت دات لایف، ۲۸/۶/۱۳۹۴

سجاد جعفری

_{(دانشجوی ارشد مدیریت منابع انسانی)}