زمانی که نام گیلان را می شنویم باران های نقره ای ، رودخانه های خروشان ، چشمه سارها ، آبشارها در ذهن تداعی می شوند که تمامی اینها نشان از وجود مایه حیات در این استان است . استان گیلان با میزان بارش فوق العاده ی ۱۲۰۰ میلیمتری سالانه ی خود ، یکی از پر بارش ترین استانهای کشور است . اما در اوضاع فعلی کشور که سایه ی خشکسالی دامن تمامی استان های کشور را گرفته ، گیلان دوشادوش سایر استانها که شاید یک پنجم این بارش را هم نداشته باشند طلب آب می کند . اما تاکنون از خود پرسیده ایم که سهم گیلان از ذخیره سازی این نزولات آسمانی و جاری شدن آن بر زمین چقدر است ؟ این استان چقدر توانسته است از این موقعیت جوی استفاده و آب های سطحی را ذخیره و از آن بهره ببرد؟
گیلان به عنوان استانی دارای تراکم جمعیتی بالا از جمله مناطق پر مخاطره کشور به لحاظ حوادث طبیعی محسوب می شود ولی آنچه امروز بیش از همه موجبات نگرانی را فراهم می آورد خشکسالی فراگیر از یک سو و نبود زیر ساخت های لازم برای مهار و ذخیره سازی بارش ها در طول سال از سوی دیگر است.
بارش سیل آسای نیمه ی مهرماه سال جاری در گیلان که طی ۲۴ ساعت ۳۰۱ میلیمتر بارید به اندازه بارش سالانه ی برخی از استانهای کشور بود و لازم است را های اصولی و فنی مهار آب های سطحی، ذخیره سازی و استفاده از آن ها در طول فصولی که به آب نیاز است اتخاذ گردد.
تشکیل ستاد های استانی با محوریت مدیریت منابع آبی یکی از ضروری ترین کارهای ممکن است، مثلا در بخش شهری شهرداریها می توانند با اعمال روش هایی مانند زهکشی و آب بندی بام های ابنیه و اماکن مسقف و زهکشی و هدایت روان آب های شهری و ذخیره سازی با مخازن اکولوژیک یا در بخش کشاورزی که بیش از ۸۶ درصد آب مصرفی را به خود اختصاص داده است توصیه می شود وزارت جهاد کشاورزی با استفاده از روش هایی مانند سر پوشیده کردن کانال های انتقال آب به جای کانال های رو باز و همچنین اصلاح روش های آبیاری سنتی و جایگزین کردن روش های نوین آبیاری با آن همچون آبیاری قطره ای، بارانی و … در اراضی کشاورزی یا در بخش راه، وزارت راه و شهرسازی راهکارهایی مانند زهکشی و آب بندی بزرگراه ها و تونل ها را در دستور کار خود قرار دهد تا نقش بسزایی در مدیریت و استفاده بهینه از نزولات آسمانی و منابع آب های سطحی ایفا کنند. به علاوه تقویت زیر ساخت هایی همچون احداث سد های نیمه تمام مانند سد های مخزنی شفارود و پلرود و ساماندهی و نوسازی خطوط انتقال آب برای جلوگیری از تبخیر از راهکارهای اصلی مهار و ذخیره سازی آب های سطحی در استان است و می بایست کمر همت در اتمام هرچه زودتر پروژه های فوق بست که همه ی این ها مستلزم همکاری و جدیت مدیران ارشد کشوری و استانی می باشد.
شاید خیلی به این موضوع فکر نکرده ایم که حتی یک لیوان آبی که در روز می نوشیم ذره ای از جان زمین است که زندگی را برایمان ممکن می کند. شاید اگر به درد دل های زمین گوش کنیم متوجه شویم که جانش به لب رسیده و گویی غمباد گرفته است. زخمی که این روزها بر تنش افتاده را نمی شود با هیچ مرهمی درمان کرد و آن را به حال اولش بازگرداند. این زخمِ کاری، نامش خشکسالی است که بارها و بارها بساطش را بر روی این کره خاکی پهن کرده و بعضی وقت ها برای مدت ها کنگر خورده و لنگر انداخته است. گذر این درد سالهاست به سرزمین مان ایران افتاده و می خواهد دیار کهن مان را از ما بگیرد و برای همیشه نابودش کند؛ اما حالا نوبت ماست که خودی نشان دهیم و جلوی این غول بی شاخ و دم بایستیم و زیستگاه مان را حفظ کنیم که این کار عزم همگانی مردم و مسئولین را می طلبد.
قدر آب را بیشتر بدانیم، شاید روزی نباشد …
یادداشت: محمد رضا نعمتی
